Reclame-uiting Similia misleidend door onjuiste informatie over resultaten behandeling

RCC 22 december 2015, RB 2687; Dossiernr. 2015/01086 (Similia)
Misleiding. Digitale marketing communicatie. Uiting: Het betreft een advertentie van adverteerder op www.nederlandonderneemt.nl. In deze advertentie staat onder meer: “Liever zonder verkoudheid de herfst door? Dat kan met homeopathie! Heb jij of jouw kind last van chronische verkoudheid, luchtwegproblemen of sinusitis? Klachten van een verstopte neus of loopneus, regelmatig hoofdpijn, veelvuldig hoesten, niezen of keelpijn? Neem je of geef je jouw kind liever geen geneesmiddelen? Dan is homeopathie iets voor jullie. Homeopathie kan heel goed helpen bij chronische verkoudheid. Soorten klachten bij chronische verkoudheid? Steeds meer volwassenen en kinderen krijgen te maken met chronische verkoudheden. Besmetting gaat vaak door ‘contactoverdracht': via speelgoed, telefoonhoorns, deurknoppen en een hand geven. Waarom de één dan wel verkouden wordt en de ander niet heeft vooral met de weerstand te maken. De verwekkers van de virale infectie of bacteriën bij verkoudheid komen bij vrijwel iedereen in het lichaam of in de directe omgeving voor. Bij een verlaagde weerstand kan een virusinfectie ontstaan. Je zou kunnen zeggen dat virussen wachten op een zwak moment om toe te slaan. Hoe zit het met het gebruik van homeopathische middelen bij chronische verkoudheid of andere luchtwegklachten? Welke klachten kun je met Klassieke homeopathie behandelen? 

Klassieke homeopathie werkt goed bij chronische verkoudheid. Homeopathie biedt veel mogelijkheden voor het succesvol behandelen van chronische verkoudheid en ook bij chronische luchtwegklachten. De kracht van de klassieke homeopathie is gelegen in de individuele benadering van de persoon. Als homeopaat richt ik me niet alleen op de chronische verkoudheid of andere luchtwegklachten, maar richt me ook op de oorzaak. Waarom ben jij of is jouw kind uit balans en vatbaar voor verkoudheden? Bij chronische verkoudheid en andere luchtwegklachten kan de homeopathische behandeling, door het herstellen van het zelf genezend vermogen, de weerstand vergroten. Jij of je kind worden minder vatbaar en een verkoudheid verdwijnt, zoals bij een gezonde persoon, weer vanzelf. Mijn homeopathische aanpak bij chronische verkoudheid en andere luchtwegklachten. Soms lijkt het wel alsof de verkoudheidsklachten nooit helemaal verdwijnen. De ene verkoudheid gaat over in de andere. Homeopathie kan veel betekenen voor chronische verkoudheid, sinusitis of andere luchtwegproblemen. De behandeling is er op gericht de oorzaak te vinden van het ‘defect’ in de afweer. Het homeopathische middel zal het lichaam aanzetten zelf weer actief te worden zodat het lichaam zelf de bacteriën en/of virussen weer aan kan pakken; zoals het hoort! De weerstand wordt vergroot en waardoor jij of jouw kind minder vaak ziek en verkouden zijn. De homeopathische middelen die ik gebruik zijn 100% natuurlijk. Daardoor heb je niet te maken met vervelende bijwerkingen. Het middel werkt heel krachtig en toch heel mild. De ondersteuning van een paar homeopathische korreltjes doet vaak al heel veel. Dit is mogelijk, doordat het de oorzaak van de klacht aanpakt en niet de symptomen onderdrukt.”.

Klacht: 
In de advertentie wordt een reeks onjuiste, misleidende en daarmee oneerlijke beweringen gedaan ten aanzien van de effectiviteit van homeopathie bij bepaalde aandoeningen. Hierbij gaat het in het bijzonder om de volgende mededelingen:

- Homeopathie kan heel goed helpen bij chronische verkoudheid.
- Klassieke homeopathie werkt goed bij chornische verkoudheid.
- Homeopathie biedt veel mogelijkheden voor het succesvol behandelen van chronische verkoudheid en ook bij chronische luchtwegklachten.
- Bij chronische verkoudheid en andere luchtwegklachten kan de homeopathische behandeling, door het herstellen van het zelf genezend vermogen, de weerstand vergroten.
- Homeopathie kan veel betekenen voor chronische verkoudheid, sinusitis of andere luchtwegproblemen.

Klager stelt dat voor deze beweringen geen enkel wetenschappelijk bewijs bestaat. Volgens hem is er binnen de medische wereld brede consensus dat homeopathie niet werkt. Het is slechts een “placebobehandeling”. Klager verwijst in dit verband naar het rapport ‘Evidence om the effectiveness of homeopathy for treating health conditions’, dat in maart 2015 is verschenen en afkomstig is van ‘Australian Government National Health and Medical Research Council’ (NHMRC). De conclusie van dit rapport luidt als volgt:

“Based on the assessment of the evidence of effectiveness of homeopathy, NHMRC concludes that there are no health conditions for which there is reliable evidence that homeopathy is effective. Homeopathy should not be used to treat health conditions that are chronic, serious, or could become serious. People who choose homeopathy may put their health at risk if they reject or delay treatments for which there is good evidence for safety and effectiveness. People who are considering whether to use homeopathy should first get advice from a registered health practitioner. Those who use homeopathy should tell their health practitioner and should keep taking any prescribed treatments.
(…)
Table 1. Summary of evidence from studies of homeopathy
(…)
Homeopathy is not more effective than placebo for the treatment of these health conditions:
(…)
? upper respiratory tract infections (e.g. colds)
(…)
There is no reliable evidence that homeopathy is more effective than placebo for the treatment of these health conditions:
(…)
? sinusitis (…)”.

Daar komt bij dat reclame voor homeopathische geneesmiddelen door de Geneesmiddelenwet sterk aan banden is gelegd. In de reclame voor dergelijke producten mag geen melding worden gemaakt van enige therapeutische indicatie.  Er is geen homeopathische geneesmiddel waarvoor de werking wetenschappelijk is aangetoond en dat met therapeutische indicatie verkocht mag worden . De facto is reclame voor dergelijke geneesmiddelen verboden.

Voorzitter:
1)  Volgens adverteerder biedt homeopathie veel mogelijkheden voor het succesvol behandelen van chronische verkoudheid en chronische luchtwegklachten. Daarbij verwijst adverteerder naar homeopathische behandelingen die zij uitvoert en de middelen die zij gebruikt teneinde het lichaam ertoe aan te zetten zelf weer actief te worden en de bacteriën en/of virussen zelf weer aan te pakken. Gelet op de gemotiveerde klacht dient adverteerder de juistheid en eerlijkheid van deze reclame aannemelijk te maken.

2)  Bij de beoordeling van de vraag of voldoende aannemelijk is dat adverteerder met de in de uiting bedoelde behandelwijze in staat is chronische verkoudheid te bestrijden en te voorkomen, dient van de totale uiting te worden uitgegaan. Verder dienen de mededelingen in onderling verband te worden bezien. Naar het oordeel van de voorzitter zal de gemiddelde consument, uitgaande van het voorgaande, de uiting aldus opvatten, dat niet zozeer reclame wordt gemaakt voor homeopathische behandelingen in het algemeen, maar dat het gaat om de aanprijzing van een behandeling uit te voeren door adverteerder. Op grond hiervan kan adverteerder volstaan met aannemelijk te maken dat zij met behulp van de door haar in de uiting aangeprezen homeopathische behandeling en de daarbij gebruikte, niet nader genoemde homeopathische geneesmiddelen in staat is chronische verkoudheid effectief te genezen en te voorkomen. Dit impliceert dat het oordeel in deze procedure geen algemene strekking heeft, dat wil zeggen niet geldt voor homeopathie in het algemeen, en evenmin van toepassing is op andere ziektes of geldt voor behandelingen die derden uitvoeren.

3)  In het door adverteerder bedoelde onderzoek wordt door de onderzoekers slechts ingegaan op de werking van homeopathie in het algemeen. Hieruit blijkt derhalve niet dat adverteerder in staat is de in de uiting bedoelde resultaten met haar behandeling te boeken bij chronische verkoudheid. Ook overigens blijkt uit de stukken niet dat adverteerder tot een dergelijk resultaat in staat is. Derhalve is geen juiste informatie verstrekt over de van een behandeling door adverteerder te verwachten resultaten als bedoeld onder b van artikel 8.2 van de Nederlandse Reclame Code (NRC). Verder is de voorzitter van oordeel dat de gemiddelde consument hierdoor ertoe gebracht kan worden een besluit over een transactie te nemen, dat hij anders niet had genomen. Om die reden is de uiting misleidend en daardoor oneerlijk in de zin van artikel 7 NRC.

De beslissing van de voorzitter

Op grond van het voorgaande acht de voorzitter de reclame-uiting in strijd met het bepaalde in artikel 7 NRC. Hij beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.

Het bezwaar:
1. De termijn waarbinnen dit bezwaar moest worden ingediend is onredelijk kort. Het gaat om een periode van 6 werkdagen in de kerst- en nieuwjaarsperiode, waarin het kantoor van de Stichting Reclame Code, waar vragen zouden kunnen worden gesteld, gesloten blijkt te zijn.

2. In de klacht wordt uitsluitend gesproken over de werkzaamheid, al dan niet, van homeopathie en over reclame voor homeopatische werking van geneesmiddelen. De klacht is uitsluitend van algemene aard. De beslissing van de voorzitter gaat daaraan voorbij en is gebaseerd op een niet door klager geuite klacht.

3. Volgens de voorzitter is de uiting misleidend. Misleidend betekent volgens Van Dale:

“op een verkeerd spoor brengen, opzettelijk een verkeerde voorstelling opwekken, bedriegen”. Opzettelijkheid komt in de beslissing van de voorzitter niet aan de orde. Wel is beslist dat de uiting in strijd is met artikel 7 van de Nederlandse Reclame Code (NRC) en in die bepaling staat dat reclame oneerlijk is wanneer zij in strijd is met de vereisten van professionele toewijding. 

4. Adverteerder is als homeopaat lid van de Nederlandse Vereniging van Klassiek Homeopaten (de NVKH). Deze beroepsvereniging stelt strenge professionele eisen aan haar leden, onder meer op het gebied van praktijkvoering en kwaliteit en kent een onafhankelijke klachten- en tuchtrechtprocedure. Als er geen sprake is van professionele toewijding, is lidmaatschap van de NVKH niet mogelijk.

5. Volgens de voorzitter wordt onjuiste informatie gegeven over de te verwachten resultaten als bedoeld in artikel 8.2 onder b NRC. In de uiting wordt onder meer gesproken over “biedt veel mogelijkheden”, “de behandeling kan de weerstand verhogen” en “je wordt minder vatbaar”. Nergens wordt gesuggereerd dat een 100% resultaat wordt gegarandeerd.

6. In de beslissing van de voorzitter is sprake van de “gemiddelde” consument. Gezien de reactie op de reclame-uiting, namelijk alleen de onderhavige klacht, is er geen enkele consument, laat staan de gemiddelde consument, die een besluit heeft genomen dat hij anders niet had genomen, althans een besluit tot een behandeling.

7. Adverteerder wil de expertise en vakkennis van de afzonderlijke leden van de Commissie niet in twijfel trekken, maar vraagt zich wel af of er binnen de Commissie enige expertise of representatie aanwezig is op het gebied van de complementaire/alternatieve gezondheidszorg. Deze vraag rijst mede omdat vanuit een aantal, hier niet te noemen organisaties al het mogelijke wordt gedaan om uitingen over deze vorm van niet reguliere zorg in een kwaad daglicht te stellen en volgens adverteerder de Commissie daarvoor ook wordt gebruikt.

Commissie:
Met betrekking tot de verschillende onderdelen van het bezwaar overweegt de Commissie het volgende.

Ad 1. De dagtekening van de voorzittersbeslissing is 22 december 2015 en adverteerder is in de gelegenheid gesteld om binnen 14 dagen na deze datum schriftelijk bezwaar te maken tegen die beslissing. Deze termijn is in overeenstemming met het bepaalde in artikel 12 lid 2 van het Reglement betreffende de Reclame Code Commissie en het College van Beroep. Het onderhavige bezwaar is tijdig ingediend, en wel bij brief van 4 januari 2016. De Commissie ziet geen aanleiding om te oordelen dat adverteerder gelet op de gehanteerde bezwaartermijn in haar processuele belangen is geschaad, ook niet doordat het secretariaat van de Stichting Reclame Code een aantal dagen gesloten is geweest in de periode tussen Kerstmis en Nieuwjaar.

Ad 2. De Commissie deelt het standpunt van adverteerder dat de klacht uitsluitend van algemene aard is niet. Klager heeft in het bijzonder bezwaar gemaakt tegen vijf in de uiting opgenomen mededelingen zoals bijvoorbeeld “Homeopathie kan heel goed helpen bij chronische verkoudheid” en “Klassieke homeopathie werkt goed bij chronische verkoudheid”. Deze vijf mededelingen staan ook in de weergave van de klacht in de beslissing van de voorzitter.

Ad 3. De voorzitter heeft de bestreden uiting misleidend bevonden als bedoeld in artikel 8.2 onder b NRC. Voor dit oordeel is niet van belang of er sprake is van opzet of niet.

Ad 4. Dat adverteerder als homeopaat lid is van de Nederlandse Vereniging van Klassiek Homeopaten laat onverlet dat de Commissie een reclame-uiting van adverteerder misleidend als bedoeld in artikel 8.2 onder b NRC en daardoor oneerlijk in de zin van  artikel 7 NRC kan achten.

Ad 5. De voorzitter heeft niet geoordeeld dat in de uiting wordt gesuggereerd dat “een 100% resultaat wordt gegarandeerd”. Het oordeel van de voorzitter houdt -samengevat- in dat adverteerder niet aannemelijk heeft gemaakt dat zij in staat is om met haar behandeling de in de uiting bedoelde resultaten te boeken in geval van chronische verkoudheid. Ook in het kader van de onderhavige bezwaarprocedure heeft adverteerder dit niet aannemelijk gemaakt. 

Ad 6. In de beslissing van de voorzitter is overwogen dat de uiting misleidend is, omdat geen juiste informatie is verstrekt over de van een behandeling door adverteerder te verwachten resultaten en de gemiddelde consument er daardoor toe kan worden gebracht een besluit over een transactie te nemen dat hij anders niet had genomen. Voor dit oordeel is niet van belang of een consument daadwerkelijk een besluit over een transactie heeft genomen dat hij anders niet had genomen.

Ad 7. Op grond van artikel 7 lid 1 van het Reglement betreffende de Reclame Code Commissie en het College van Beroep kan een ieder die van oordeel is dat een reclame in strijd is met de NRC een klacht indienen bij de Commissie. Verder kan de Commissie, op grond artikel 15 lid 1 van genoemd Reglement, die maatregelen van onderzoek en/of controle nemen die haar noodzakelijk voorkomen. Volgens artikel 15 lid 2 onder a kan de Commissie bijvoorbeeld hetzij ambtshalve, hetzij op verzoek van partijen één of meer deskundigen horen.

In het onderhavige geval acht de Commissie het niet nodig om nader te worden geïnformeerd, alvorens een beslissing te nemen. De Commissie oordeelt niet over het product dat in de uiting wordt aangeprezen, doch beoordeelt slechts of een reclame in overeenstemming is met de NRC. Indien wordt betwist dat het product de eigenschappen heeft die in de uiting worden aangeprezen, is het aan de adverteerder aan te tonen dat het product die eigenschappen heeft.   

De Commissie heeft nota genomen van de mededeling van klager dat de studie waarop  adverteerder zich bij verweer heeft beroepen, anders dan is vermeld in de weergave van het verweer in de beslissing van de voorzitter, niet van “de Zwitserse overheid (Swiss Federal Office for Public Health)” afkomstig is. Deze mededeling geeft de Commissie echter geen aanleiding de gronden van de beslissing van de voorzitter te verbeteren.

Gelet op het bovenstaande wordt als volgt beslist.

De beslissing

De Commissie bevestigt de beslissing van de voorzitter. Zij acht de reclame-uiting in strijd met artikel 7 NRC en beveelt adverteerder aan om niet meer op een dergelijke wijze reclame te maken.